بررسی جامع حجاب

پایان نامه بررسی جامع حجاب در 90 صفحه ورد قابل ویرایش

بررسی جامع حجاب

مقدمه:

یكی از عمده ترین مسایل كشورهای در حال گذار، دگرگونی معانی، ارزش ها و عقاید مشترك حاكم بر این جوامع است.نتیجه تغییر این عقاید مشترك كه كاركرد انسجام را در نظام اجتماعی بر عهده دارند ایجاد نوعی چند گونگی و تكثر در لایه های زیرین و درون ذهنی افراد است. اگرچه تكثر به خودی خود امری نامطلوب محسوب نمی گردد اما مسئله از آنجایی آغاز می شود كه این چند گونگی در باورها و عقاید و لایه های درون ذهنی افراد صورت پذیرد و دیگر هیچ اصل و تعریف واحدی وجود نداشته باشد كه این باورهای مختلف حول آن نظام یابند. در این هنگام است كه جامعه عرصه بروز نگرش‌ها و كنش‌های مختلف و متفاوت و حتی گاه متناقض گشته و انسجام و یگانگی نظام اجتماعی دست خوش چالش های جدی و مهمی می گردد.

اصل «حجاب» برای زنان كه در جوامع اسلامی مطرح است از جمله همین ارزش‌ها و عقایدی است كه از دیرباز در جامعه ما وجود داشته و در دوره‌های مختلف تاریخی به صورت‌های مختلفی بروز و ظهور كرده است.

بیان مسئله:

توجه به اخبار روزنامه‌ها و صدا و سیما و همینطور مشاهدات معمولی و روزمره بیانگر این امر است كه پوشش دختران و زنان ایرانی مخصوصاً در دهه‌های اخیر نسبت به آنچه كه در نسخ دینی موجود است، دچار تحول و دگرگونی شده است؛ هم اكنون نیز این امر از حیث آنكه به عنوان یكه «مسئله» یاد می‌شود مورد توجه محافل گوناگونی واقع شده و سعی در چاره جویی برای آن می شود.

آنچه كه در قرآن به عنوان مهم‌ترین منبع دینی آورده شده صورتی كلی است كه جزئیات آن توسط مفسرین، مراجع و صاحبنظران به گونه‌های نسبتاً متفاوتی عملیاتی و بیان گردیده است. اگرچه غالب این تعاریف بر حداقل پوشش (یعنی پوشیدگی همه بدن به جز چهره و دستها از مچ به پایین) اتفاق نظر دارند، اما به نظر می‌رسد در عمل این تعاریف كمتر در ظاهر افراد دیده می‌شود.

از آنجایی كه دیدگاه‌ها و نگرش افراد درباره موضوعات مقدمه‌ای بر كنش آنها محسوب می‌گردد؛ لذا یافتن پاسخ این پرسش كه افراد جامعه چه تعریفی از واژه «باحجاب» دارند می‌تواند گام موثری در این مسیر باشد.

حال سوالی كه در این تحقیق بدان پرداخته خواهد شد این است كه اولاً : «تعریف تحلیلی افراد تا چه میزان به تعریف اسمی واژه «با حجاب» نزدیك است؟

ثانیاً: «افراد در عمل تا چه میزان به تعریف اسمی واژه «باحجاب» نزدیك می شوند؟»

اهمیت مسئله:

قدر مسلم تفاوت تعاریف قراردادی و تحلیلی افراد از واژه «باحجاب» دو گونه مسئله رابرای ما متصور می‌سازد:

اول اینكه تعاریف دینی موجود از واژه «باحجاب» همگی قابل اجرا و مناسب بوده اما نظام اجتماعی و فرهنگی جامعه، طی مراحل جامعه‌پذیری افراد به درستی نتوانسته این تعاریف را در میان افراد درونی سازد. و یا نظام هنجارساز جامعه دارای عملكرد ضعیفی بوده است به گونه‌ای كه سایر منابع هنجارساز (داخلی یا خارجی) دست به هنجارسازی و ارایه تعاریف جایگزین در این باره زده‌اند.

دوم اینكه این تعاریف قراردادی و دینی آن طور كه باید و شاید مطابق ضرورت‌ها و نیازمندی‌های زمان و مكان از متون دینی استخراج نشده و لذا افراد، خود، دست به تغییراتی در این تعاریف زده‌اند تا آن را با شرایط روز خود منطبق سازند.

هریك از مفروضات بیان شده كه درست باشد نیازمند بكارگیری تدابیر مناسب در جهت همسان‌سازی نظام كنش افراد و نظام هنجاری جامعه می باشد تا شاهد كاهش انسجام و یگانگی در جامعه نباشیم.

اهداف تحقیق:

هدف از انجام این تحقیق كه با دو روش "اسنادی" و پیمایشی صورت می پذیرد یافتن پاسخ‌هایی مناسب به سوالات تحقیق است. همچنین یافتن این پاسخ‌ها می‌تواند ما را در رسیدن، نگاهی واقع بینانه نسبت به بخشی از مسئله اجتماعی «بدحجابی» یاری دهد.

تعریف مفاهیم:

تعریف اسمی: تعریف اسمی تعریفی است كه طی آن معنی یك واژه به وسیله صفات مشخصی به طور قراردادی تعیین گردد. (رفیع پور، كندوكاو‌ها وپنداشته‌ها)

این تعاریف قراردادی است و به همین دلیل چیزی درباره واقعیت بیان نمی كند و لذا نه درست هستند و نه غلط.‌(همان)

تعریف تحلیلی: گاهی لازم است معانی واژه‌های مورد استفاده (مثلاً در یك پرسشنامه) را قبلاً بررسی كرده و معانی معمول آن واژه‌ها را در گروه یا جامعه مورد نظر تعیین نمود. اینگونه بررسی و تعیین معانی را "همپل"، «تحلیل معنی» و اوپ ، «تعریف تحلیلی» می نامد و تفاوت آن با تعریف اسمی در این است كه تحلیل معنی یا تعریف تحلیلی یك امر قراردادی نیست بلكه یك امر تحقیقی است. یعنی به صورت تجربی بررسی می‌شود كه فلان واژه در بین افراد یك جامعه‌ دارای چه معنی یا معانی است و لذا در تعریف تحلیلی برعكس تعریف اسمی درباره یك امر واقع (واقعیت) صحبت می شود. (همان)

تعریف اسمی واژه «با حجاب»: دکتر مطهری در کتاب حجاب خود پس از بررسی آیات و روایات و تفاسیر گوناگون به این تعریف می رسد: «برای زن پوشانیدن چهره و دست‌ها تا مچ واجب نیست. حتی آشكار بودن آرایش‌های عادی و معمولی كه در این قسمت‌ها وجود دارد نظیر سورمه و خضاب كه معمولاً زن از آنها خالی نیست و پاك كردن آنها یك عمل فوق‌العاده به شمار می‌رود نیز مانعی ندارد». پس «با حجاب» بودن یعنی مطابقت با این ویژگی‌ها.

در تفسیر مجمع البیان آمده:

درباره این استثناء سه قول است:

اول اینكه مراد از زینت آشكار جامه است. (جامه رو) و مراد از زینت نهان پای برنجن (خلخال) و گوشواره و دستبند است این قول از این مسعود صحابی معروف نقل شده است.

قول دوم اینكه مراد از زینت ظاهر سورمه و انگشتر و خضاب دست است یعنی زینت‌هایی كه در چهره و دو دست تا مچ واقع می‌شود. این قول ابن عباس است.

قول سوم این است كه مراد از زینت آشكار خود چهره و دو دست تا مچ است. این قول ضحاك و عطا است.

در تفسیر صافی ذیل این جمله یك تعداد از روایات ائمه را نقل می‌كند كه در ادامه نقل خواهیم كرد. در تفسیر كشاف می‌گوید:

زینت عبارت است از چیزهایی كه زن خود را به آنها می‌آراید از قبیل طلا، سرمه، خضاب. زینت‌های آشكار از قبیل انگشتر، حلقه، سرمه و خضاب، مانعی نیست كه آشكار شود اما زینت‌های پنهان از قبیل دست‌بند و پابند و بازوبند، گردنبند، كمربند، گوشواره باید پوشانده شود مگر از عده‌ای كه در خود آیه استثناء شده‌اند.

در ادامه می‌گوید:

در آیه پوشانیدن خود زینت‌های باطنه مطرح شده است نه محل‌های آنها از بدن. این به خاطر مبالغه در لزوم پوشانیدن آن قسمت‌های بدن است از قبیل ذراع، ساق پا، بازو، گردن، سر و سینه و گوش.

آنگاه صاحب كشاف پس از بحثی درباره موهای عاریتی كه به موی زن وصل می‌شود و بحث دیگری درباره تعیین مواضع زینت ظاهره این بحث را پیش می‌كشد كه فلسفه استثناء زینت‌های ظاهره از قبیل سورمه، خضاب و گلگونه و انگشتر و حلقه و مواضع آنها از قبیل چهره و دو دست چیست؟

در پاسخ مطرح می‌كند:

فلسفه‌اش این است كه پوشانیدن اینها حرج است. كار دشواری است برزن، زن چاره‌ای ندارد جز اینكه با دو دستش اشیاء را بردارد یا بگیرد و چهر‌اش را بگشاید. خصوصاً در مقام شهادت دادن در محاكمات و در موقع ازدواج چاره‌ای ندارد از اینكه در كوچه‌ها راه برود و خواه‌ناخواه از ساق به پایین‌تر یعنی قدم‌هایش معلوم خصوصاً زنان فقیر (كه احیاناً جوراب و كفش ندارند) و این است معنی جمله «الا ما ظهر منها» در حقیقت مقصود این است:

«مگر آنچه عادتاً و طبعاً آشكار است و اصل اول ایجاب می‌كند كه آشكار باشد».

صاحب كشاف آنگاه وارد فلسفه استثناء دوم (محارم) می‌شود. سپس وضع زنان را قبل از نزول این آیات شرح می‌دهد كه گریبانهایشان گشاد و باز بود گردن و سینه و اطراف سینه‌شان دیده می‌شود و دامن روسری‌ها را معمولاً از پشت سر برمی‌گرداندند و قهراً قسمت‌های گردن و بناگوش و سینه دیده می‌شد.

فخررازی در «تفسیر كبیر» پس از اینكه بحثی می‌كند درباره اینكه آیا لغت زینت تنها به زیبایی‌های مصنوعی گفته می‌شود و یازیبایی‌هایی طبیعی را هم شامل است و خود رأی دوم را انتخاب می‌كند. می‌گوید:

فهرست مطالب

فصل اول

کلیات ...................................................................................................................................................... 1

مقدمه .......................................................................................................................................... 2

بیان مسأله  .............................................................................................................................. 3

اهمیت مسأله  ........................................................................................................................... 3

اهداف تحقیق ............................................................................................................................ 4

تعریف مفاهیم .......................................................................................................................... 5

فصل دوم

پیشینه تحقیق .................................................................................................................................... 6

فصل سوم

چهارچوب نظری ................................................................................................................................ 13

فصل چهارم

بررسی اسنادی تعریف حجاب ..................................................................................................... 23

فصل پنجم

روش تحقیق ....................................................................................................................................... 49

روش تحقیق ............................................................................................................................. 50

جامعه آماری ........................................................................................................................... 50

حجم نمونه ................................................................................................................................ 50

روش نمونه گیری ................................................................................................................... 50

روش جمع آوری اطلاعات ................................................................................................... 50

شاخص سازی ........................................................................................................................ 51

اعتبار سنجی ............................................................................................................................ 52

فصل ششم

تحلیل یک متغیری ............................................................................................................................. 54

فصل هفتم

تحلیل دو متغیری ............................................................................................................................. 74

نتیجه گیری ...................................................................................................................................................... 84

منابع ................................................................................................................................................................... 87

ضمائم

برچسب ها : بررسی جامع حجاب , پایان نامه بررسی جامع حجاب , مقاله بررسی جامع حجاب , پروژه بررسی جامع حجاب , تحقیق بررسی جامع حجاب , دانلود پایان نامه بررسی جامع حجاب , جامع , حجاب , پروژه , پایان نامه , مقاله , تحقیق , پژوهش , دانلود پروژه , دانلود پایان نامه , دانلود مقاله , دانلود تحقیق , دانلود پژوهش