بررسی بهداشت علوم تغذیه در قرآن

پایان نامه بررسی بهداشت علوم تغذیه در قرآن در 94 صفحه ورد قابل ویرایش

بررسی بهداشت علوم تغذیه در قرآن

مقدمه:

سپاس ویژه خداوندی است كه مخلوقات را به بهترین صورت تدبیر فرمود و زمین وآسمانها را آفرید و آب گوارا از عصاره بخارات نازل كرد و بدان وسیله دانه‌ها و گیاهان را به وجود آورد و روزیها و خوردنیها را مقدر و به وسیله خوردنیها، قوای جانداران را حفظ كرد و با اطعام بندگان با غذاهای پاكیزه به طاعات و اعمال شایسته آنان كمك كرد.

انسان دارای دو بعد است: بعد روحانی و بعد جسمانی.

همانطور كه بعد روحانی او نیازمند معنویات و ارتباط با عالم معناست، جسم انسان هم برای اینكه روح او را همراهی كند نیازمند عوامل مادی است.

انسان برای اینكه شاداب و سرزنده باشد باید هم تغذیه روحی داشته باشد و هم تغذیه جسمی درست است كه تغذیه از عوامل مادی است و موجب شادابی جسم انسان می‌شود ولی بعید نیست كه اثرات روحی هم داشته باشد و برای همین توجه به تغذیه و نوع آن قابل بررسی است و توجهات خاص خود را می‌طلبد.

«انسان اشرف مخلوقات است» توجه به همین جمله كوتاه می‌تواند آدمی را از حیوانیت دور سازد و او را در مسیر معرفةالله قرار دهد و این امكان‌پذیر نیست مگر توجه به همه ابعاد انسان اعم از عبادی، معنوی، روحی، جسمی و … .

و در این میان توجه به «بهداشت علوم تغذیه» از ضروریات می‌باشد.

تعریف موضوع:

موضوعی كه در این مجموعه مورد بررسی قرار گرفته است با عنوان «بهداشت علوم تغذیه در قرآن» است كه همانطور كه از اسمش مشخص است به علوم تغذیه‌ای انسان و بهداشت آن با توجه به آیات مربوط به آن پرداخته است. در تعریف علوم تغذیه همین بس كه «یك سری نیازهای غریزی و جسمی است كه انسان برای به دست آوردن قوای جسمی و انجام فعالیت‌های روزانه و برآوردن نیاز جسمی خود به آن رو می‌آورد» اما فقط خوردن و برآوردن نیاز مهم نیست بلكه از چه خوردن و كیفیت و كمیت آن مهم است كه تحت عنوان بهداشت تغذیه بررسی می‌شود، كه هم اثر جسمی خوب و هم اثر روحی خوب داشته باشد.

اهمیت موضوع:

اسلام نه تنها با خوردن و لذت بردن از غذاهای خوب و سازگار مخالف نیست بكله با اختصاص دادن آن به مؤمنین چنین تغذیه‌ای را مورد ترغیب قرار داده است.

و در سوره بقره، آیه 57 و در سوره اعراف، آیه 32 و در آیات دیگر به امر تغذیه دستور داده است و با توجه به اینكه هدف اصلی خداوند از آفرینش جن و انس برای عبادت بوده است لذا خوب خوردن و شكرگذاری كردن قسمتی از عبادت می‌باشد و انسان باید در نوع مواد غذایی كه به بدن می‌رساند توجه لازم را مبذول دارد تا به آنچه كه هدف اصلی خداوند است دست یابد و سعادت دنیا و آخرت را كسب نماید و با گذشت زمان نه تنها كم‌رنگ‌تر نشده بلكه اخیراً مورد توجه علما و دانشمندان قرار گرفته و در همین مدت كم، پیشرفت‌های بسیار كرده و ارزش آن در نزد همه تا حدی معلوم شده به طوری كه امروزه همه می‌دانند كه تغذیه خوب و كافی تا چه حد در سلامت و رشد افراد و در بهداشت اجتماع مؤثر است و دستوراتی را كه در اسلام در این مورد آمده است می‌تواند كارساز و مفید باشد چرا كه به طور همه جانبه و كلی در این مورد بحث كرده است كه هم از نوع تغذیه بحث كرده، لزوم تغذیه، چگونگی تغذیه، كمیت و كیفیت آن و حتی آداب غذا خوردن و اثرات و فواید آن و نیز در مورد كم‌خوری و پرخوری و ارتباط آن با انواع بیماری‌ها و نیز در مورد نوع تغذیه نوع تغذیه و عمل صالح و … بحث كرده است كه این نشان دهنده اهمیت موضوع است و هشداری است به ما كه حتی در نوع تغذیه و خوردن آن توجهات لازم را به كار گیریم چرا كه تغذیه سالم از مهم‌ترین مسائل زندگانی انسان و بشریت است.

پیشینه موضوع:

كتابهایی كه در این مورد مراجعه كردم بیشتر در مورد آداب اخلاقی و بهداشت و مستحبات غذا خوردن بحث شده بود و منبعی كه در آن همه آیه‌های مربوط به طعام، طیبات، حلال و حرام و اثرات آن را دربرداشته باشد نبود.

سؤال اصلی:

-         اهمیت بحث «بهداشت علوم تغذیه» در چیست؟

فرضیه:

-         خداوند تغذیه را به عنوان یك وسیله تكامل برای انسان قرار داده است به همین دلیل به بهداشت آن اهمیت داده است.

سؤالهای فرعی:

-         چرا اینقدر در قرآن كریم به نوع تغذیه و بهداشت آن تأكید شده است؟

-         رعایت بهداشت تغذیه چه تأثیری بر اعمال عبادی انسان می‌گذارد؟

-         ارتباط بهداشت تغذیه با سلامتی جسم در چیست؟

-         ارتباط بهداشت تغذیه با اعمال عبادی در چیست؟

روش تحقیق:

با توجه به موضوع مورد بررسی، روش این تحقیق كتابخانه‌ای بوده است.

چكیده:

این مجموعه كوچك كه به مسائل تغذیه‌ای انسان پرداخته است شامل چهار فصل می‌باشد:

كه فصل اول مربوط به مباحث لغوی و اصطلاحی است مثل: أكل و شرب و طعام و حرام و حلال و … در فصل دوم مسایل مربوط به تغذیه و آداب اخلاقی آن بحث می‌شود، فصل سوم در مورد علوم تغذیه و اثراتی كه بر جسم می‌گذارد و فصل چهارم كه شاید مهمترین فصل آن (وهدف این تحقیق همین باشد) در مورد مسایل مربوط به تغذیه و اثرات روحی آن بحث می‌كند و در پایان نتیجه‌ای كه از این سری مباحث گرفته شده است به نگارش درآمده است.

امید كه با عمل به دستورات سودمند اسلام، هرچه بهتر و بیشتر از انسان بودن خود كمال استفاده را ببریم.

معنای لغوی و اصطلاحی:

أكَلَ «الأكل خوردن غذا و أُكْل و أَكْل به معنی خوراكی و ثمره و میوه قابل خوردن»[1]

«گاهی» «أكل» به بخشیدن و انفاق تعبیر شده است، زمانیكه خوردن آن مال بزرگتر از چیز است كه در ان نیاز به مال باشد مانند آیات (وَ لا تَأْكُلُوا أَموالكُمْ بَیْنَكُم بِالْباطِلِ): سوره بقره (188) و (إِنَّ اْلَّذینَ یَأْكُلًونَ أَموالَ آلیْتامی ظَلْماً: نساء/10)، منظور از خوردن مال به باطل، صرف آن مال در راهیست كه با حق منافات دارد و آیه (إِنَّما یِأْكُلُونَ فی بُطُونِهِم ناراً: نساء/10) تشبیه و اشاره است به باطل خوردن مال كه ایشان را به سوی آتش سوق می‌دهد گویی كه در دلهاشان آتش است و گاهی هم «أكل» به فساد تعبیر شده است مانند آیه (كَعَصْفٍ مَأكولٍ: فیل/5) (مانند برگ درختان و زراعتی شدند كه آفت و فساد در آنها افتاده باشد و بطوری از بین رفته‌اند كه خاشاك و كاهش باقی مانده است»[2]

شرب: درالعین «شرب» به معنی نوشیدن آمده و مصدر است.»[3]

و «الشُّرب» نوشیدن هر مایعی است، خواه آب یا غیر از آن باشد مانند آیه 55/ واقعه: (فشار بون شُربَ الیهمِ: مثل نوشیدن شتر عطشان) و جمع آن أَشْرِبَة است.»[4]

الطعام (طعام): «اسم جامع برای هر آنچه كه از آن خورده می‌شود[5]» و در فرهنگ كامل لغات قرآن به معنی خوردنی و خوراك آمده است و ریشه آن «طَعِمَ» به معنی خوردن می‌باشد.[6]

الطعم: «خوردن هر چیزی در حالی كه با ذائقه سازگار باشد»[7]

كلمه طعام «به صورت مصدر است و به معنی» «طعام خوردن» و نیز به معنی «خوردنی» است همانطور كه در آیه 61، سوره بقره بكار رفته است (وَ اِذْقُلتُم یا موسی لَنْ نَصبِرَ عَلی طَعا م ...) و به غیر از آیه 19/ كهف، در هیچ یك از سوره‌ها به صورت مصدر نیامده است (فَلیَنْظُر أَیُّهَا اَزكی طَعاماً...) كه در اینجا به صورت مصدر آمده است»[8]

و صاحب مجمع‌البیان می‌نویسد: «طعام آنچه كه استفاده غذایی از آن می‌شود كه مناسب و سازگار با ذائقه است»[9]

و قرطبی نیز در تفسیر الجامع الاحكام القرآن می‌گوید: «طعام بر هر آنچه كه می‌خورند و می‌نوشند تعلق می‌گیرد»[10]

و در جای دیگر به معنای «هر چه كه خورده شود و قوت حساب گردد»[11]

طیب: فرهنگ كامل لغات قرآن «طیب را به معنی پاكیزه» آورده است.»[12]

«طیب» نقطه مقابل «خبیث» است و به هر چیز ملایم و موافقی گفته می‌شود.»[13] و مجمع‌البیان نیز طیب را هم به معنی «حلال» گرفته است و هم به معنی «پاكیزه و خالص از عوامل ناگواری»[14]

طیبات: تفسیر روح‌‌الجنان مراد از طیبات را «حلال» گرفته است و در مجمع‌البیان هم به معنی «روزی پاكیزه و حلال» آمده است و «در تفسیرالجامع‌الاحكام القرآن هم به همین معنی «حلال» آمده است.[15]

«اصل طیب چیزی است كه برای حواس لذت‌آور است و نفس و جان آدمی از آن لذت می‌برد. «الطَّعام الطّیب» در شرع چیزی است كه آن خوردگی و طعام پاك دارای شرایطی باشد:

1-   به صورت مجاز تهیه شده باشد و خوردنش جایز باشد.

2-   به اندازه‌ای كه جایز است صرف و تناول شود یا تهیه شود.

3-  و از جایی كه جایز است، به دست آید و هرگاه چنین باشد آن چیز طیب و پاك است چه دنیایی و و چه اخروی و آن چیز ناگوار نیست و گر نه چیزی هر چند كه در دنیا پاك باشد و از آن سه مجرا بدست نیاید در آخرت و پایانش هم پاك نیست و بر این اساس فرمود: (آیه 57/ بقره: كُلُواْ مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناكُم ...) و (آیه 88/مائده: وَ كُلُواْ مِمّا رَزَقْكُمُ اللهُ حَلالاً طَیِّباً...) و (آیه 51/ مؤمنون: یَآ أَیُّهَا اْلرُّسُلُ كُلوا مِنَ الطَّیِباتِ وَ اعْمَلوا صالِحاً…) و این همان مقصود و مراد آیه 32/ اعراف است (قُلْ مَن حَرَّمَ زینةَ اللهِ الّتی أَخْرَجَ لِعبادهِ و الطَّیبات مِن الرِّزقِ…) و آیه 5/ مائده (الیَْومَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّیِّباتُ وَ طَعامُ الذّینَ أُوتواْ الْكِتابَ حِلٌّ لَّكُمْ...) كه گفته شده مقصود از «طیبات» «ذبایح» است. (حیوانات حلال گوشت با ذبح شرعی»[16]

حلال: حلال طبق آنچه كه در تفسیرالمیزان آمده است «نقطه مقابل «حرام» است و «حل» در مقابل «حرمت» و «حرم» است»[17] و در مجمع‌البیان نیز به معنی «جایز» آمده است ذیل آیه 168/ بقره راغب درمفردات گفته است: «حرام به معنی چیزی است كه از‌ آن منع شده باشد»[18] درباره معنی كلمه حلال نیز گفته است «حل» و در اصل به معنی گشودن گره است»[19]

غذا: در مورد اینكه غذا چیست و چه می‌باشد آمده است «غذا برای تأمین زندگی و حفظ حرارت غریزی بدن و ایجاد نیرو و انرژی و همچنین برای رشد و نمو بدن در دوران كودكی و ترمیم بافتهای از دست رفته لازم است»[20] و نیز دكتر پاكنژاد در كتاب خود می‌نویسد: «غذا عبارت است از موادی كه شناسایی آنها، ادامه حیات را میسر می‌سازد»[21]

غذا خود به چند نوع مختلف تقسیم می‌شود: غذای حلال، غذای حرام، غذای پاك و طیب و ... كه هر كدام تعاریف و ویژگیهای خاص خود را دارد و از هر كدام با تعبیر خاصی در قرآن یاد شده است كه به چند نمونه از تعاریف یاد شده اشاره می‌كنیم.

مقدمه:

همه ما به یاد داریم كه از همان دوران كودكی خوانده‌ایم كه خوراك، پوشاك و مسكن از مهمترین و ابتدایی‌ترین و اساسی‌ترین نیازهای انسان هستند كه آدمی را در هر برهه‌ای از زندگی كه باشد به رفع این نیازها مجبور می‌سازند چون هر كدام در جای خود مقدمه‌ای برای رسیدن انسان به تكامل، چه از نظر مادی و جسمی و چه از نظر معنوی است كه اگر این نباشد دچار خسرانهای زیادی خواهیم شد كه جبران‌ناپذیر خواهد بود پس در مرحله‌ اول، برای رفع این نیاز ابتدا احساس نیاز می‌كنیم به خوردن و رفع گرسنگی، كه انگیزه‌ای است برای خوردن غذا كه حیات و قوام بدن به آن بستگی دارد. و اگر تنها محرك انسان برای خوردن غذا، آگاهی وی از نیاز بدن به آن بود و در سرشتش انگیزه‌ای نبود كه او را ناچار به خوردن كند، در بسیاری از موارد در خوردن سستی و تنبلی می‌ورزید و بدنش رنجور می‌شد و به تدریج هلاك می‌شد.

زمان و موقع خوردن:

پیشگیری و بهداشت دو اصل مسلم توصیه‌های مذهبی به مسلمانان است و وقتی انسان متوجه می‌شود كه برای تغذیه مسلمانان عربستان، شیر و میوه و سبزی و مواد قندی و گوشت گوسفند توصیه شده است و همان مسلمان را از صرف مشروبات الكلی و گوشت حیواناتی مثل خوك بر حذر كرده‌اند واقع‌بینی نبی‌اكرم و اولیاء خدا را اكرام می‌كند و به خاطر توجهی كه به مسأله تغذیه شده است و از اهمّ مسائل بهداشتی روز می‌باشد تغذیه كافی و مناسب، سرلوحه اقدامات بهداشتی قرار گرفته شده است و در عالم اسلام هم رسول خدا را می‌بینیم كه با چه بیان موجز و مفیدی دقایق بهداشت را گنجانیده است و این حقیقتی است كه اطبای جهان در برابرش سر تسلیم فرود آورده‌اند و در سوره اعراف، آیه 31 (... كلوا و اشربوا و لا تسرفوا ...) (بخورید و بیاشامید اما اسراف نكنید) نیز به آن اشاره شده است.

«دنیای طب به دنبال تحقیقات مستمر و ممتد علمی خود و پس از سالها تجربه و آزمایش دقیق خود بقای صحت انسان را در گرو اعتدال یافته و این اصل را مسلّم شمرده است كه اگر انسان بتواند عنان اختیار خویش را در دست نگاه بدارد یعنی از افراط و تفریط پرهیز جسته و میانه‌رو باشد، همیشه صحت خود را نگه خواهد داشت و این نعمت را كه از بزرگترین نعمت‌های الهی است از كف نخواهد داد.»[22]

در مورد كلمه «لَا تُسْرِفُوا در آیه 31/ اعراف گفته‌اند: «مراد از اسراف، تعدی از حلال به حرام است و بعضی دیگر گفته‌اند: در خوردن و نوشیدن از منفعت به مضرّت تعدّی می‌كنند، یعنی تا زمانی كه خوردن و آشامیدن تا حدّ خود باشد نافع است و چون از حد خود بگذرد مضرّت آورد حتی اگر همراهش داروی سود كننده باشد چنانكه شاعر پارسی گفت:

كه پازهر، زهر است چه افزون شود                           از اندازه خویش بیرون شود.»[23]

كه مصداق این شعر می‌تواند حدیثی از حضرت امام علی (ع) باشد كه فرموده‌اند «هنوز كه میل به غذا داری از خوردن دست بكش، كه اگر چنین كنی آن غذا را گوارا خواهی یافت»[24] كه علاوه بر این مزیت یعنی گوارا بودن غذا، همین اندازه خوردن در تندرستی آدمی تأثیر خواهد گذاشت چنانكه امام كاظم (ع) در این مورد فرموده‌اند «اگر مردم در خوردن اعتدال می‌ورزیدند بدنهایشان سالم می‌ماند» و یا از امام علی (ع) كه می‌فرمایند: «هر كه در خوردن، اندازه‌ نگه دارد، تندرستیش فزونی گیرد و اندیشه‌اش سالم ماند»[25] چرا كه هدف خردمندان، دیدار خدای سبحان در سرای آخرت است و هیچ راهی جز علم و عمل برای رسیدن به این هدف وجود ندارد، از سویی مراقبت بر علم و عمل جز با تندرستی ممكن نیست و تندرستی نیز جز با تناول كردن غذا و خوراك به مقدار حاجت در هر شبانه‌روز میّسر نمی‌شود از این روست كه بعضی از نیاكان صالح گفته‌اند: «غذا خوردن نیز از امور دینی است» بنابراین هركس كه اقدام به خوردن غذا می‌كند تا بدان وسیله به علم و عمل خود یاری رساند و تقوایش را تقویت كند سزاوار نیست كه زمام نفس را رها كند و آن را همانند چهارپایان در چراگاه آزاد بگذارد تا هر چه می‌خواهد بخورد زیرا آنچه باعث دینداری و وسیله رسیدن به دیانت است، شایسته است كه مظهر انوار و آداب و سنن دینی باشد. به طوری كه بنده خدا را پای بند كند و انسان متّقی، بدان وسیله از گناهان مصون بماند تا آنجا كه اشتهای به غذا را در خوردن و نخوردن با میزان شرع بسنجد تا بدان وسیله گناه و معصیتی را از خود دور سازد و اجر و ثوابی را كسب كند هر چند كه در آن غذا بیشترین لذت نفسانی باشد.»[26]

بهداشت و مستحبات غذا خوردن:

سفره‌ای كه پهن می‌كنیم و طعامی كه در آن می‌گذاریم حرمت خاص خود را دارد و رعایت یك سری از موارد بهداشتی در هنگام تناول كردن غذا لازم و ضروری به نظر می‌رسد و جمله این موارد بهداشتی از نگاه شریعت و معصومین مورد بررسی قرار گرفته است و به عنوان موارد لازم‌الاجرا درآمده است كه توجه به هر كدام از این موارد خالی از حكمت نبوده و نخواهد بود كه بعضی از این موارد عبارتند از:

1-  غذا، علاوه بر حلال بودن باید از راه حلال و موافق با سنت و پارسایی كسب و تهیه شده باشد و نیز برطبق هوای نفس و دغلبازی و بی‌بندوباری به دست نیامده باشد، زیرا خدای متعال به خوردن غذای پاكیزه یعنی حلال امر فرموده و منع از خوردن به ناحق را بر منع از قتل نفس، مقدم داشته و فرموده است: (وَ لَا تَأكُلوا أموالكم بَینكم بِالْبا طِلِ...)[27] (و اموال یكدیگر را به باطل در میان خود نخورید ...) بنابراین در خوراك اصل آن است كه پاك و پاكیزه باشد واین خود از واجبات اصول دیانت است.

2-  غذا را بر سفره‌ای كه روی زمین گسترده است قرار دهند، كه این عمل به رفتار پیامبر (ص) نزدیكتر است تا بالا گرفتن غذا «وقتی كه برای رسول خدا (ص) غذا می‌آوردند، روی زمین می‌گذاشت» این كار به تواضع نزدیكتر است.

3-  ابتدا كه می‌خواهد كنار سفره بنشیند، خوب بنشیند و همچنان ادامه دهد. رسول خدا (ص) بسیاری از اوقات برای غذا خوردن روی زانوهایش می‌نشست و می‌گفت: «من در حال تكیه دادن، غذا نمی‌خورم، زیرا من بنده خدایم همچون بندگان غذا می خورم و چون بندگان می‌نشینم».

اصل دوم: تركیب صحیح مواد غذایی

هضم هر نوع غذا، توسط شیره گوارشی خاصی صورت می‌گیرد و حضور همزمان چند نوع غذای ناسازگار موجب ترشح شیرابه‌های گوارشی متناقضی می‌شود كه یكدیگر را خنثی می‌كنند بنابراین برای رعایت بهترین رژیم غذایی و كسب انرژی وتندرستی باید عادتهای غلط غذایی را درهم شكست. برای مثال خوردن گوشت با سیب‌زمینی و یا ماهی با برنج و ... این قبیل تركیبات مواد غذایی، كار اندامهای هضم كننده را كند می‌كنند ودر نتیجه تجزیه آن را به ذرات غذایی حیاتی دچار اشكال می‌سازد. به علاوه تخمیر و پوسیدگی آن منجر به تولید گازهای سمّی و نفخ معده می‌شود و این مواد سمی فشار زیادی را بر بافتها و اندامهای دفع كننده وارد می‌آورد و آنها را خسته و فرسوده می‌كند و ادامه این شیوه تغذیه باعث بروز انواع بیماریها و نارساییهای خونی و روده‌ای می‌شود ولی به عكس، رعایت تركیب مناسب و سازگار مواد غذایی كمترین فشار را بر سیستم گوارشی بدن می‌آورد چرا كه هضم و جذب غذا به سهولت انجام می‌گیرد، مواد زائد به سادگی دفع می‌شود و مصرف انرژی به كمترین حد ممكن كاهش می‌یابد.

هضم و جذب مواد غذایی در اندام گوارشی با چنین شیوه‌ای جریان خود را از مواد خارجی تصفیه می‌كند و تندرستی نیرومندی و نشاط را به ارمغان می‌آورد[28]» «وَ إِذْ قُلْتُمْ یا موسی لَنْ نَّصْبِر علی طَعامٍ واحدٍ فَاْدْعُ لَنا رَبَّكَ یُخْرِجْ لَنْا» در قرآن كریم نیز در این مورد سخن به میان آمده است و آن آیه 61، سوره بقره است مَمّا تُنْبِتُ الأَرضُ مِن بَقْلِها و قثّائِها وَ فومِهاً و عَدَسِها و بَصَلِها...» كه آنجا كه قوم بنی‌اسرائیل (قوم حضرت موسی) زمانی كه در بیابان بودند از موسی (ع) خواستند كه از خدایش بخواهد كه از انواع غذاها و سبزیجات و ... در اختیار آنها بگذارد  

فهرست مطالب

عنوان                                                                                            صفحه

كلیات......................................................................................................................

مقدمه...................................................................................................................... 6

تعریف موضوع......................................................................................................... 6

اهمیت موضوع......................................................................................................... 7

پیشینه موضوع.......................................................................................................... 8

سؤال اصلی.............................................................................................................. 8

فرضیه..................................................................................................................... 8

سؤالهای فرعی......................................................................................................... 8

روش تحقیق............................................................................................................ 8

چكیده..................................................................................................................... 9

فصل اول................................................................................................................ 10

معنای لغوی و اصطلاحی.......................................................................................... 11

اكل......................................................................................................................... 11

شرب...................................................................................................................... 11

طعام........................................................................................................................ 11

طیب....................................................................................................................... 12

طیبات..................................................................................................................... 12

غذا.......................................................................................................................... 14

غذای حلال.............................................................................................................. 14

غذای حرام.............................................................................................................. 15

غذای پاك و طیب.................................................................................................... 15

فصل دوم................................................................................................................ 17

مقدمه...................................................................................................................... 18

زمان و موقع خوردن................................................................................................. 18

بهداشت و مستحبات غذا خوردن............................................................................... 20

فصل سوم............................................................................................................... 28

بخش الف............................................................................................................... 29

مقدمه...................................................................................................................... 30

بخش الف: تغذیه و اثرات جسمی آن......................................................................... 31

بیان نكات اخلاقی و بهداشتی عبس/24..................................................................... 32

غذا و سلامتی........................................................................................................... 34

علائم تغذیه خوب.................................................................................................... 34

تكریم انسان با غذا.................................................................................................... 35

موهبت تغذیه درست................................................................................................ 36

تغذیه و سلامتی اعصاب............................................................................................ 41

تأثیر غذا در زیبایی انسان.......................................................................................... 42

تغذیه و كنترل میل جنسی.......................................................................................... 42

كم‌خوری و طول عمر................................................................................................ 43

كم‌خوری و سلامتی.................................................................................................. 46

اثرات تربیتی روزه.................................................................................................... 48

اثرات بهداشتی و درمانی روزه................................................................................... 48

اثرات پرخوری......................................................................................................... 50

ارتباط بین تغذیه و انواع بیماریها................................................................................ 51

بخش ب................................................................................................................. 53

بخش ب: غذاها و میوه های خاص (قرآنی)................................................................ 54

انجیر....................................................................................................................... 54

زیتون...................................................................................................................... 55

انگور....................................................................................................................... 56

رطب....................................................................................................................... 58

خواص غذایی و درمانی خرما.................................................................................... 58

عسل....................................................................................................................... 59

شیر......................................................................................................................... 62

انار.......................................................................................................................... 63

سبزی و خیار و سیر و عدس و پیاز........................................................................... 64

كدو......................................................................................................................... 66

گوشت (تازه)........................................................................................................... 67

كاهو........................................................................................................................ 68

فصل چهارم............................................................................................................ 69

طلب حرام (حرامخوری)........................................................................................... 70

انواع تقسیمات مال................................................................................................... 71

خوردنیهای حلال...................................................................................................... 74

ویژگی رزق انسان.................................................................................................... 76

رابطه بین طیبات و عمل صالح................................................................................... 81

ارتباط زهد با غذا..................................................................................................... 83

نتیجه‌گیری............................................................................................................... 86

فهرست منابع و مآخذ............................................................................................... 87

برچسب ها : بررسی بهداشت علوم تغذیه در قرآن , پایان نامه بررسی بهداشت علوم تغذیه در قرآن , مقاله بررسی بهداشت علوم تغذیه در قرآن , پروژه بررسی بهداشت علوم تغذیه در قرآن , تحقیق بررسی بهداشت علوم تغذیه در قرآن , دانلود پایان نامه بررسی بهداشت علوم تغذیه در قرآن , پروژه , پژوهش , مقاله , جزوه , تحقیق , دانلود پروژه , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود جزوه , دانلود تحقیق