بررسی خواجه حافظ شیرازی

مقاله بررسی خواجه حافظ شیرازی در 19 صفحه ورد قابل ویرایش

بررسی خواجه حافظ شیرازی

خواجه حافظ شیرازی

(وفات سال 791 هجری)

خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی فرزند بهاء الدین مشهورترین شاعر عارف ایرانی كه در قرن هشتم هجری (چهاردهم میلادی) میزیسته و یكی از بزرگترین شاعران ایران است كه معروف جهان شده اند.

درباب این استاد فناناپذیر و بی نظیر كه او را لسان الغیب و ترجمان الاسرار لقب داده اند اشارتهایی در بسیاری از كتابها مانند تذكره الشعراء دولتشاه سمرقندی كه بعد از فوت اوست تا مجمع الفصحا و ریاض العارفین تالیف رضاقلی خان هدایت همه مشتمل بر نام و شرح مختصری از حالات وی می‎باشد. و لیكن هیچیك از آنها مطالب مفصلی كه جزئیات احوال او را نشان بدهد ندارند. تنها اثر از معاصران حافظ كه مورد توجه و اهمیت قرار گرفته مقدمه ایست كه یكی از دوستان حافظ كه جامع اشعار او بوده، موسوم به محمد گلندام، نوشته، وی در آنجا پس از اطناب كلام در ذكر صفات شریفه و محبوبین او نزد خاص و عام و شهرت جهانگیری كه حتی در زمان حیات حاصل كرده و قوافل سخنهای دلپذیرش از فارس نه تنها بخراسان و آذربایجان بلكه به عراقین و هندوستان رفته چنین می نویسد:

«اما بواسطه محافظت درس قرآن و ملازمت شغل سلطان و بحث كشاف و مصباح و مطالعة مطالع و مفتاح و تحصیل قوانین ادب، و تحقیق دو اوین عرب، بجمع اشتات غزلیات نپرداخت و به تدوین و اثبات ابیات مشغول نشد و مسوداین اوراق اقل انام محمد گلندام عفی الله عنه ماسبق در درس گاه دین پناه مولانا و سیدنا استاد ابوالبشر قوام المله والدین عبدالله اعلی الله درجاته بكرات و مرات كه بمذاكره رفتی در اثنا محاوره گفتی كه این فرائد فواید را همه در یك عقد می باید كشید و این غرر درر را یك سلك می باید پیوست، تا قلاده جید وجود اهل زمان و تمیمه و شاح عروسان دوران گردد. و آن جناب حوالت رفع و ترفیع این بنابر نادرستی روزگار كردی و به عذر اهل عصر عذر آوردی تا در تاریخ سنه احدی و تسعین و سبعمائه (791 هجری) ودیعت حیات به موكلان قضا و قدر سپرد.»

حافظ مردی بود ادیب، عالم به علوم ادبی و شرعی و مطلع از دقایق حكمت و حقایق عرفان، و بالاتر از همه اینها، استعداد خارق العاده فطری او به وی مجال تفكرات طولانی همراه با تخیلات بسیار باریك شاعرانه می داد، و او جمیع این عطایای ربانی را با ذوق لطیف و كلام دلپذیر استادانه خود درمی آمیخت و از آن میان شاهكارهای بی بدیل خود را به صورت غزلهای عالی به وجود می آورد، مطالعات حافظ- علاوه بر مواردی كه گفته ایم- در ادب فارسی و مخصوصا در دیوانهای شاعران پارسی گوی، بسیار وسیع بود و او كمتر شاه بیت و شاه غزلی را در زبان فارسی بی جواب گذارده است. بهترین غزلهای مولوی و كمال و سعدی و همام و اوحدی و خواجو و نظایر این استادان بزرگ، و یا بهترین ابیات آنان مورد استقبال حافظ و جوابگویی او قرار گرفته، و در این نبرد آزمایی طولانی هیچگاه وصمت شكست بر جبین اشعار آبدارش ننشته است. بدین ترتیب سخن حافظ از جانبی متضمن افكار عمیق حكمی و عرفانی و از جانبی دیگر همراه با مضامین زیبا و باریك شاعرانه و عواطفی است كه گاه حدت بسیار دارد اما كلام او در همة موارد منتخب و مزین به انواع تزیینات مطبوع و شامل كلماتی است كه هر یك به حساب دقیق، انتخاب و به جای خود گذارده شده، و پیش و پس كردن آنها مایة تباهی كلام خواهد شد. با این تفصیل، سخن حافظ حاوی همه شرایطی است كه در كلام مولوی و سعدی و خسرو دهلوی و حسن دهلوی و سلمان و خواجو ملاحظه می كنیم به اضافه نحوه خاص تفكر او. این نكته را نباید فراموش كرد كه عهد حافظ با آخرین مراحل تحول زبان فارسی و نیز واپسین مدارج تحولات فرهنگ اسلامی ایران مصادف بوده و از این روی زبان و اندیشة او در مقام مقایسه با استادان پیش از وی به ما نزدیكتر و دلهای ما با آنها مانوس تر است. اینستكه ما حافظ را خیلی زیادتر از شعرای خراسان و عراق درك می كنیم و سخن او را به آسانی بیشتری درمی یابیم و طبعاً بیشتر می پسندیم بخصوص كه او علاوه بر همه اینها در سخنوری سحاری بی نظیر است و شنونده را با آهنگ تركیبات لطیف و در همان حال پرطنین خود مسحور می‌كند و خواه و ناخواه به دنبال خویش می كشاند. از اختصاصات كلام حافظ آنست كه او معانی دقیق عرفانی و حكمی و حاصل تخیلات لطیف و تفكرات دقیق خود را در موجزترین كلام و در عین حال در روشن ترین و صحیح ترین وجه بیان كرده است. به عبارت دیگر او در هر بیت و گاه در هر مصراعی نكته ای دقیق دارد كه از آن به مضمون تعبیر می كنیم. این شیوه سخنوری البته در شعر فارسی تازه نبود، ولی حافظ تكمیل كننده آنست و توفیقی كه در این راه برای او حاصل آمد باعث شود كه بعد از او شاعران در پیروی از شیوه وی در آفرینش نكته های دقیق و ایراد مضامین باریك و گنجانیدن آنها در موجزترین عبارات، كه از یك بیت و گاه از یك مصراع تجاوز نكند، مبالغه نمایند. 

برچسب ها : بررسی خواجه حافظ شیرازی , تحقیق بررسی خواجه حافظ شیرازی , پروژه بررسی خواجه حافظ شیرازی , مقاله بررسی خواجه حافظ شیرازی , دانلود تحقیق بررسی خواجه حافظ شیرازی , پروژه , پژوهش , مقاله , جزوه , تحقیق , دانلود پروژه , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود جزوه , دانلود تحقیق