بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی

پایان نامه بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی در 138 صفحه ورد قابل ویرایش

بررسی مقایسه گلستان  سعدی با بهارستان جامی

« مقایسه گلستان سعدی و بهارستان جامی »

مقدمه

در گذر زمان ، همه چیز آبستن دگرگونی و تحول است . و سلسله های تاریخی ، یکی پس از دیگری می روند و جای خود را به سلسله های دیگر می دهند . تنها ، آثار بزرگان هر کشور می باشد که خود را از گزند داس دروگر مرگ و نیستی ، و تغییر و تحول در گذر زمان حفظ می کنند  و به موجودیت و حیات خویش ادامه می دهند .

هنگامی که ، متن زیبای گلستان سعدی ،رحمه الله علیه ، را می خوانیم گوش ما ، زیبایی                  دل انگیز نثر ، و عطر آن را با مشام دل ، احساس می کند . و مانند پرنده سبک بار ، می خواهد به ملکوت عروج پیدا کند .

 « با مدادان که خاطر باز آمدن ، بر رأی نشستن غالب آمد . دیدمش دامنی گل و ریحان و سنبل و ضَیَمران فراهم آورده و آهنگ رجوع کرده . گفتم : گل بستان را چنان که دانی بقائی ؛ و عهد گلستان را وفائی نباشد و حکیمان گفته اند : هرچه نپاید ؛ دلبستگی را نشاید . گفتا : طریق چیست ؟ گفتم : برای نزهت ناظران و فُسحت حاضران کتاب گلستانی توانم تصنیف کردن که باد خزان را بر ورق او دست تطاول نباشد . و گردش زمان ، عیش ربیع آن را به طیش خریف مبدل نکند .

به چه کار آیدت زگل طبقی ؟                                از گلستان من ببر ورقی

گل همین پنج روز و شش باشد                               وین گلستان همیشه خوش باشد »

 ( یوسفی ، 1384 ،ص54 )    

و یا حکمتی ، در بهارستان جامی می خوانیم التذاذ ادبی ، بسیاری از آن به ما دست می دهد . و اندیشه این بزرگان در ادب پارسی ، فرا راه ما می شود  و چراغی می شود تا ما را به سر منزل هدایت و خوشبختی برساند .

« حکمت – هر نعمتی که به مرگ زوال بپذیرد ( آن را خردمند ) در حساب نعمت نگیرد . ( عمر اگرچه دراز بود ) چون مرگ روی نمود از آن درازی چه سود ؟ نوح هزار سال در جهان به سر برده است ، امروز پنج هزار سال است که مرده است . قدر ، نعمتی را بود که جاودانه باشد و از آفت زوال بر کرانه .

قطعه :

آیات بهارستان در تاکید مطلب

1- نه گلستان که روضه ای ز بهشت                             خاک و خاشاك او ، عبیر سرشت

بـابـهـایـش ، بـهـشـت را درهـا                                      فیض ده ، قصّه هاش کوثر ها

نکته هایش ، نهفته در پرده                                            رشک حُوران ، ناز پرورده

دلکش اشعار او بلند اشجار                                           از نم لطف (تَحْتِهَا الْاَ نْْهارُ) »

 ( یَدْخِلُه جَنّاتٍ تَجری مِنْ تَحْتِهَا الْاََنْهارُ ) اشاره به سوره فتح ، آیه 17 :داخل می کند آنها در        بهشت هایی که در زیر آنها ، نهر هایی روان است و اشاره به سوره فتح ، آیه 5 ، (جَنّاتٍ تَجری مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهارُ خالِدینَ فیها ) : بهشتهایی جاری است كه در زیر آنها نهر هایی که در آن بهشت ها جاودانه اند .                                                                                           ( حاكمی ، 1385 ، ص 26 ) 

2- « هجوم نفس و هوا کز سپاه شیطانند                          چـــو زور بـــر دل خــدا پـرســت آرنــد

       بجز جُنود حکایات رهـنـمـایـان را                               چه تاب آنکه بر آن رهزنان شکست آرند  

خدای تعالی ، با رسول خود  صَلّی اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم ،  خطاب می کند که ( وُکُلاً نَقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ اَنْباءِ الْرُّسُل ما نُثَبِّتُ به فُوادَک ) » سوره هود ، بخشی از آیه 121 : و همه که بر تو می خوانیم از خبر های پیغمبران ، آن است که دل تو را از تنگی ضعف و اندوه به ان به جای می آوریم .

( همان كتاب ، ص 29 )

3- « بار دیگر کنیزک گفت : که در جهان همین آرزو دارم که دست در میان یکدیگر کنیم و از لب و دهان یکدیگر ، شكرخوریم . جوان گفت : من نیز این آرزو دارم اما چه کنم ؟ خدای تعالی             می فرماید : اَلَاخِلّاء یَومَئَذٍ بَعْضُهُم لِبَعْضٍ عَدُّو اَِلّا الْمُتَّقین ) » سوره الزُخرُف ، آیه 68 : دوستان روزی چنین بعضی از ایشان ، مر بعضی را دشمنند مگر پرهیزگاران                             (همان كتاب ، ص 65 )

4- « پس وی را بنشاندند و مائده کشیدند و از هر چیزی بخوردند . در آخر پالوده آوردند . اصمعی گفت : امید می دارم که وی نداند که پالوده چیست ؟ هارون گفت : اگر چنین باشد ترا یک بدره زر بدهم . پس اعرابی دست دراز کرد و پالوده خوردن گرفت . به وجهی که (می مانست ) ، که هرگز نخورده است . هارون از وی پرسید که این چه چیز است که می خوری ؟ گفت : سوگند به آن خدای که تو را به خلافت مکرّم کرده است که من نمی دانم که چه چیزست . اما خدای تعالی در قرآن می گوید : ( و فاکِهَةٌ وَ نَخْلٌ وَ رُمّان ) » سوره الرحمان ، آیه 69 ؛ نخل نزدیک ماست گمان می بریم که این انار   است .                                                                                             ( همان كتاب ، ص 77 )

5- « معاویه و عقیل بن ابی طالب ، با هم نشسته بودند و معاویه گفت : ای اهل شام هیچ شنیده اید قول الله تعالی را آنجا که می گوید : ( تَبَّت یَدا اَبی لَهَبٍ وَ تَّبْ ) سوره الهب ، آیه 1 ؛ ابولهب نابود شد و دستش قطع گردید ) . گفتند : آری ، گفت : ابو لَهب عم عقیل است . عقیل گفت : ای اهل شام هیچ شنیده اید قول الله تعالی را آنجا که می گوید : ( وَ اَمْراَتُه حَمّاَلَه الْحَطَبْ ) سوره اللهب ، آیه 3 ؛ و همسرش ، ام جمیله ، خواهر ابوسفیان ) هیزم اتش افروز دوزخ باشد . گفتند : آری ، گفت: حَمّالَه الحطب ، عمه معاویه است . »                                                                

( حاكمی ، ص 80 )

6- « آنکه حضرت حق ، سبحانه و تعالی ، کلام معجزه طراز قرآن را به ماء نفی ( وَ ما هُوَ بِقولِ شاعرٍ ) سوره الحاقه ، بخشی از آیه 41 ؛ و نیست آن سخن شاعری . از آلایش تهمت شعر ، مطهر ساخته ، و علم بلاغت موردش را از حضیض ( بَلْ هُوَ شاعِرُ ) سوره انبیاء ، آیه 6 ؛ بلکه او شاعر است. به اوج تقدس (وَ ما عَلَّمْناهُ الْشِّعْرَو ما یَنْبَغی لَه » سوره یس ، آیه 70 ؛ و آنچه ما به او از شعر یاد داریم و آنچه برای او شایسته است .                                                                                

2- آیات بهارستان ، در تاکید بار معنایی

1- « غلام گفت : آن جوانمرد بمرد و جان به جانان سپرد . گفتم : سُبحان الله آن چگونه بود ؟ گفت : چون تو برفتی مرا به خانه درون برد و برای من طعام آورد . چون طعام خوردم و دست بشستم . از برای من بستر انداخت و مشک و گلاب برمن زد و مرا بخوابانید و بعد از آن [ آمد و ] انگشت بر رخساره من نهاد و گفت : سُبحان الله این چه خوبست و چه محبوب و چه مرغوب و چه ناخوش است ، آنچه نفس من می خواهد و در هوای آن می کاهد و عقوبت خدای تعالی از همه سخت تر است و گرفتار به آن از همه کس بدبخت تر بعد از آن گفت : ( اِنّا لله وَ اِنّا اِلیهِ راجِعُون ) سوره بقره آیه 52 ؛ بازگشت همه به سوی اوست »                                                                               ( حاکمی ، 1385 ، ص67

فهرست

-   چکیده رساله  ................................................................................................................... 9

2-   پیشگفتار ........................................................................................................................ 10

بخش اول :      انواع نثر در بستر تاریخ ادبیات ( قرن چهارم تا قرن نهم هـ .ق ) ..... 13-26

1-   مقدمه....................................................................................................................... 13-14

2-   فصل اول                      1- چگونگی شکل گیری نثر مرسل اول ..................................... 15

                                                 2- چگونگی شکل گیری نثر مرسل دوم ..................................... 15

                                          3- ویژگیهای نثر مرسل اول و دوم ............................................... 16

3-   فصل دوم                     1- چگونگی شکل گیری نثر فنی در بستر تاریخ ادبیات ............... 17          

                                         2- تقسیم بندی نثر موزون به دو دسته                                     

                                         3- ویژگی های نثر موزون مرسل  ................................................. 18

                                         4- ویژگی های نثر موزون فنی ............................................... 18-19

                                         5- دیدگاه نثر نویسان درباره نثر موزون فنی ............................ 19-20

4-   فصل سوم                   1- نثر فارسی قرن هفتم و هشتم در بستر تاریخ ادبیات.............. 21-22

                                        2- جایگاه نثر فارسی در قرن هفتم و هشتم .....................................23

                                        3- امتزاج نثر موزون مرسل و فنی در قرن هفتم در گلستان سعدی .. 24

- مقدمه ......................................................................................................................................30

2- فصل اول           1- بحث لغوی مقامه  ..................................................................................... 31

                               2- مقامات در معنی اصطلاحی  ..................................................................... 32

                               3- ویژگی های مقامه ..............................................................................33-34

3- فصل دوم           1- گلستان و مقامات  ...............................................................................35-37

                                2- وجوه اشتراک گلستان با مقامات  ......................................................38-40

                                3- وجوه اشتراک گلستان با مقامات  « جدال سعدی با مدعی » و « مقدمه کتاب » 

                                4- وجوه اختلاف گلستان و مقامات   .....................................................41-42

4- فصل سوم          1- مقامات حمیدی  .................................................................................43-44

                                2- ارزش مقامات حمیدی در نثر فارسی   ................................................44-45

                                3- مقایسه گلستان سعدی و  مقامات حمیدی  ..........................................46-49

 بخش سوم :            مقایسه ویژگی های سبکی گلستان و بهارستان  ....................... 53-70

2- فصل اول             1-  ویژگی های سبکی گلستان سعدی   ..................................................53-57

                                2- ویژگی های سبکی بهارستان جامی   ..................................................58-60

3- فصل دوم             مقایسه ویژگی های سبکی گلستان و بهارستان    

بخش چهارم :                     مقایسه حکایت های گلستان و بهارستان ............ 73-103

1- مقدمه    ..............................................................................................................................73

2- بررسی بابهای گلستان و بهارستان از لحاظ وجوه اشتراک و افتراق   ................................73-74

3- تشابه موضوع و مفهوم در حکایت اسکندر مقدونی   .....................................................74-75

4- تقسیم بندی حکایات گلستان و بهارستان               1- در سیرت پادشاهان .......................... 76-84 

به شش دسته اصلی از جهت اشتراک و افتراق              2- عشق و جوانی  ................................85-91

 موضوع ،  شیوه سبک و بلاغت                                3- در آداب صحبت ..............................92-95                                                               

                                                                             4- سلامت و سلامتی   ..............................96-98

                                                                             5- بخشش و بخشندگی  .........................99-101

                                                                             6- قناعت  ............................................102-103

بخش پنجم :        بررسی آیات ، حدیث و اشعار در گلستان و بهارستان ........... 107-134

1- مقدمه ................................................................................................................................... 107

2- بررسی آیات قرآنی در گلستان                    1- تاکید مطلب   ........................................108-114

                                                                       2- بار معنایی  .....................................................115

3- بررسی آیات قرآنی در بهارستان                  3- تاکید مطلب  .........................................116-117

                                                                       4- بار معنایی  .....................................................118

4- بررسی احادیث گلستان                               1- تاکید مطلب   ........................................119-120

                                                                       2- بار معنایی  ـــــ

5- بررسی احادیث بهارستان                           3- تاکید مطلب  ...................................................121

                                                                     4- بار معنایی  ـــــ

6- بررسی اشعار عربی گلستان                       1- تاکید مطلب  ............................................122-129

                                                                 2- بار معنایی  ـــــ

                                                                 3- اشاره به آیه و حدیث ................................ 130-131

7- بررسی اشعار عربی بهارستان                    1- تاکید مطلب  ............................................ 132-134

                                                                 2- بار معنایی  ــــــ

                                                                 3- اشاره به آیه و حدیث  ـــــ

8- نتیجه گیری كلی از پایان نامه .........................................................................................136-137

چکیده رساله

کتاب گلستان سعدی و بهارستان جامی ، باغی است رنگارنگ و تن پوش آن زیبایی های لفظی و معنوی است ، که بر قامت این دو کتاب ، برازنده دوخته شده است . در این رساله سعی بر این است که این دو کتاب به صورت موشکافانه ، مورد نقد و بررسی قرار گیرد . که محتوای رساله، به  پنج  بخش اصلی تقسیم شده است که به ترتیب عبارتند از :

1-   بررسی انواع نثر پارسی ، ( قرن چهارم  تا  قرن نهم هـ . ق ) در بستر تاریخ ادبیات .

2-  مقامه چیست ؟ و چگونگی شکل گیری آن در ادب پارسی و ویژگی های مقامه نویسی و به راستی آیا گلستان ، نوعی مقامه می باشد ؟ مقایسه مقامات حمیدی و گلستان سعدی .

3-   ویژگی های سبکی گلستان سعدی و بهارستان جامی و وجوه اشتراک و افتراق سبکی این دو اثر گرانبهای ادب پارسی .

4-   بررسی حکایات گلستان و بهارستان ، از لحاظ وجوه اشتراک و افتراق و بررسی ویژگی های سبکی و بلاغی حکایات .

5-  بررسی آیات و احادیث ، از جهت تاکید مطلب یا بار معنایی و بررسی اشعار عربی از جهت تاکید مطلب یا اشاره شعر ، به آیه و حدیث .

6-   نتیجه گیری کلی از پایان نامه

پیشگفتار

خدای ، جهان آفرین را سپاس که به من این لطف عظیم را عنایت کرد ، که در گلزاری از معرفت و حکمت قدم بگذارم . و هر لحظه که در این بوستان عشق و محبت ، بیشتر تعمق می کردم ؛ درون خویش ، احساس زایدالوصفی داشتم که در سرزمینی زاده شده ام که محبت و عشق به همنوع ، در رگ های اجدادم ، حیات داشته است . و نشان می دهد که مردم کشورم ، روحشان و کالبد     خاکیشان ، با عشق سرشته شده است . و شاعران و نویسندگان این مرز و بوم ، با نقاشی ماهرانه ی ، با قلم زرین خویش ، بر صفحه دل انسان ها می نگاشتند و نام آنها تا ابد جاودانه می ماند . و خوشبختانه این دو آموزگار بزرگ تعلیم و تربیت ، ادبیات تعلیمی کشورم ، ( سعدی و جامی ) با قلم روان  خویش ، درس دوست داشتن به همنوع ، روی در روی شدن با مشکلات و نهراسیدن از آن ، توکل به         خدا ، مبارزه با پلیدی و زشتی ، روی آوردن به باغ معرفت و دانایی را با فکر و اندیشه جاودانه    خویش ، به ما ملت تمدن ساز ، تقدیم کرده اند . به راستی اگر سعدی نبود ؟ چه بر سر نثر زیبای پارسی می افتاد. هم اکنون زمانی فرا می رسید که باید در فرهنگ لغات ، واژگان پارسی را جستجو            می کردیم. و از زبان شیرین پارسی جز نامی باقی نمی ماند .

جامی نیز به گردن ادب پارسی ، حق بزرگی دارد اگرچه در بهارستان ، نتوانسته است مانند : سعدی ، به پختگی و کمال دست پیدا کند . ولی به حق در دوره فضل فروشی نویسندگان پارسی ، که تکّلف و تصنّع را وارد ادبیات کردند . به حق عبدالرحمان جامی ، نیز با سادگی و روانی متن ، به ادبیات پارسی کمک شایان توجهی کرده است . که در این رساله ، در پنج بخش به مقایسه گلستان و بهارستان پرداخته شده است .

در پایان لازم است از استادان گرامی : جناب آقایان : دکتر رضا اشرف زاده و دکتر محمد فاضلی کمال سپاس و تشکر را داشته باشم که در این وادی علم و دانش با راهنمایی های و تشویقهای دلسوزانه خویش ، مرا به ادامه کارم دلگرم داشتند . و نکات زیادی از علم و معرفت را از محضر این دو بزرگوار فرا گرفتم . که همیشه فرا راه زندگیم می باشد . و از محضر استادان : دکتر محمد علوی   مقدم ، دکتر محمود مهدوی ، و دکتر تقی وحیدیان  کامیار نیز کمال تشکر را دارم و بی شک تاثیر این شاگردی و ادب آموزی و شهد شیرین آن برای همیشه در زندگیم باقی خواهد ماند و به آن افتخار    می کنم .    

مقایسه گلستان و بهارستان جامی

فهرست عناوین بخش اول : انواع نثر         ( قرن چهارم تا قن نهم هـ . ق )

1- مقدمه :

2- فصل اول                            1- چگونگی شكل گیری نثر مرسل اول

                                              2- چگونگی شكل گیری نثر مرسل دوم

                                              3- ویژگی های نثر مرسل اول و دوم

3- فصل دوم                            1- چگونگی شكل گیری نثر فنی در بستر تاریخ ادبیات

                                              2- تقسیم بندی موزون به دو دسته

                                              3- ویژگی های نثر موزون مرسل

                                              4- ویژگی های نثر موزون فنی

                                              5- دیدگاه نثرنویسان درباره نثر موزون فنی

4- فصل سوم                           1- نثر فارسی قرن هفتم و هشتم در بستر تاریخ ادبیات

                                              2- جایگاه نثر فارسی در قرن هفتم و هشتم

                                              3- امتزاج نثر موزون مرسل و فنی در قرن هفتم در گلستان سعدی

5-  فصل چهارم                       1- نثر قرن نهم در بستر تاریخ ادبیات

                                              2- جایگاه زبان فارسی در عهد تیموری

                                              3- جایگاه نثر فارسی در عهد تیموری

برچسب ها : بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی , پایان نامه بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی , مقاله بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی , پروژه بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی , تحقیق بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی , دانلود پایان نامه بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی , مقایسه , گلستان سعدی , بهارستان جامی , پروژه , پایان نامه , مقاله , تحقیق , تحقیق