بررسی نظریه تكامل شغلی دونالد سوپر

مقاله بررسی نظریه تكامل شغلی دونالد سوپر در 35 صفحه ورد قابل ویرایش

بررسی نظریه تكامل شغلی دونالد سوپر

مقدمه

سوپر در ارائه نظریه اش به شدت تحت تاثیر خویشتن پنداری قرار گرفته است. یعنی او معتقد است هر فردی شغلی را انتخاب می كند كه متناسب با عقاید وپندارش درباره ی خودش باشد. سوپر در ایجاد نظریه اش تحت عقاید بوهلر  در زمینه رشد نیز قرار گرفته است. بوهلر كه یك متخصص روانشناسی رشد است، زندگی را تركیبی از از دوره های متعدد ومشخص می داند. دوره اول را دوره رشد می نامد كه از لحظه تولد آغاز وتاسن چهارده سالگی ادامه می یابد. سپس دوره مكاشفه شروع می شود كه سنین پانزده تا بیست وپنج سالگی را در بر می گیرد. دوره سوم  را ابقاء می نامد كه از سن بیست وپنج سالگی آغاز ودر حدود سن شصت وپنج سالگی پایان می پذیرد. دوره آخر به افول معروف است واز سن شصت وپنج سالگی به بعد آغاز می شود وتا پایان زندگی ادامه می یابد. نقش ها و وظایف وفعالیت های انسان در هر دوره متفاوت وجداگانه با دوره‌های دیگر است. سوپر با تأسی بر عقاید بوهلر كامل ترین نظریه در زمینه انتخاب شغل وتعیین مسیر تكاملی انتخاب شغل وحرفه را پیشنهاد نموده است. (شفیع آبادی، 1382، ص 131)

سوپر به مسیر تكاملی انتخاب شغل وبلوغ شغلی وحرفه ای بیشتر از انتخاب شغل توجه دارد. زیرا معتقد است انتخاب شغل یكی از نتایج تكامل وبلوغ شغلی وحرفه ای است . بنابراین اگر مسیر تكاملی انتخاب وبلوغ شغلی وحرفه ای مورد مطالعه وبررسی قرار می گیرد ومشخص شود كه فرد بطور كلی در طی این مسیر از چه مراحلی می گذرد، در این حالت هدایت شغلی وحرفه ای فرد با توجه به مسیر ومراحل شناخته شده بسیار ساده تر وعملی تر خواهد بود. به نظر سوپر عوامل زیر مستقیماً در مسیر تكاملی انتخاب شغل وحرفه  دخالت دارد.

1.  عوامل نقشی: كلیه عواملی را شامل می شود كه در محیط نقش فرد را معین ومشخص می سازند. بعنوان مثال، نقش فرد را در جامعه بعنوان معلم، مهندس، مشاور، پلیس، وغیره می توان مشخص كرد. هركدام از این نقشها برای فرد ارزش واهمیت خاصی دارد كه ممكن است همانند ویا مغایر با ارزش واهمیتی باشد كه از طرف جامعه برای نقش مورد نظر تعیین گردیده است. به عبارت دیگر، احتمال دارد تصور فرد از شغل مورد نظرش با تصور كلی جامعه از آن شغل یكسان نباشد. فرد با در نظر گرفتن ارزش واهمیتی كه شخصاً برای نقش هر شغل قائل است ونیز با توجه به ارزش اجتماعی نقش هر شغل به انتخاب یكی از مشاغل مورد علاقه خود اقدام می نماید.

2.  عوامل فردی: كلیه خصوصیات فردی نظیر هوش، توانائی های خاص، رغبت ها وارزش ها در زمره ی عوامل فردی قرار می گیرند. این عوامل نیز بدون شك در تعیین مسیر تكاملی انتخاب شغل وحرفه موثر می باشند.

3.  عوامل موقعیتی:  زمینه های خانوادگی، وضع اجتماعی واقتصادی ، رابطه عرضه وتقاضا، میزان دستمزد و حقوق در زمره ی عوامل موقعیتی بشمار می آیند. این عوامل نیز در تعیین مسیر تكاملی شغل وحرفه و در نتیجه در انتخاب شغل تأثیر قابل انكاری دارند.

گفتیم كه درنظریه تكاملی سوپربر خویشتن پنداری تاكید زیاد می شود. به نظر سوپر وهمكارانش(1963) اولین عامل موثر در تعیین مسیر تكاملی انتخاب شغل وحرفه پندار وعقیده انسان درباره خودش می باشد. با مرور مختصری در نوشته های پیروان مكتب اصالت انسان بخوبی آشكار می شود  كه اولاً خویشتن پنداری مهمترین عامل تعیین كننده  نوع رفتار انسان می باشد.(وایلی 1961) . ثانیاً تعاریف جداگانه  ومتعددی درمورد خویشتن پنداری توسط محققان ابراز شده است. گرچه تعاریف ارائه شده به ظاهر متفاوتند، ولی همگی معنی ومفهوم تا حدودی یكسانی را درباره ی خویشتن پنداری بیان می كنند.(همان)

خویشتن پنداری

 به نظر اوهارا و تیدمن (1959) خویشتن پنداری عبارت از مجموعه ارزشیابی های انسان درباره خودش می باشد. دراین تعریف به جنبه های مختلف انسان از قبیل استعدا، رغبت، طبقه اجتماعی، وارزش توجه كامل مبذول می گردد. به نظر اوهارا وتیدمن قدرت وتوانائی انسان برای ارزشیابی از وضع موجود، بخشی از خویشتن پنداری فرد را تشكیل می دهد. لذا به نظر اوهار وتیدمن خویشتن پنداری عبارت از مجموعه تصورات انسان در باره خودش در موقعیت ها وزمینه های مختلف می باشد.

به نظر راجرز، خویشتن پنداری عبارت از نظام ادراكی انسان می باشد كه تعیین كننده شیوه زندگی است. به عقیده راجرز (1951) خویشتن پنداری نظام اداركی است كه به طور آگاهانه عمل می كند واز زمینه هائی نظیر درك توانایی های فردی، درك روابط فرد با خود وبا  دیگران ،  درك ارزشها ودرك هدف های زندگی تشكیل می گردد. لذا خویشتن پنداری نظام پویائی است كه با اعتقادات ، ارزش ها ، رغبت ها ، استعدادها و توانائی های فرد ارتباط دارد. این عوامل به نوبه خود تعیین كننده مسیر زندگی انسان می باشند. به نظر اسنیگ، وكومر (1949) نیز خویشتن پنداری مركب از ادراكات، احساسات، وطرز تلقی های انسان می باشد.

به نظر سوپر، (1957) خویشتن پنداری بر اثر تعامل بین انسان وعوامل محیطی رشد ونمو می نماید وتكامل می یابد. همچنین نظر دوستان ونحوه ارزشیابی وقضاوت دیگران موجب می گردد كه فرد نقش خود را در قبال اطرافیان تعیین كند وبه ایفای آن نقش بپردازد. گرچه انسان ارزشها ی دیگران را بطور كامل نمی پذیرد، ولی تمایل دارد بخاطر كسب مقبولیت اجتماعی بخشی از ارزشها را قبول كند.

سوپر وهمكارانش(1963) ضمن اشاره به عقاید كارتر در زمینه تاثیر خویشتن پنداری در مسیر تكاملی انتخاب شغل وحرفه، معتقدند خویشتن پنداری شغلی وحرفه ای عبارت از تمام اعتقادات وتصورات فرد است كه به نوعی با انتخاب شغل وحرفه ارتباط دارد ویا در مسیر تكامل ویا انتخاب شغل وحرفه اثر می گذارد. می توان گفت خویشتن پنداری شغلی وحرفه ای وسیله ای برای بررسی چگونگی مسیر تكاملی انتخاب شغل وحرفه است كه مآلاً به انجام شغل منجر خواهد شد.

تشكیل خویشتن پنداری از زمانی آغاز می شود كه یك نوزاد می فهمد كه موجودی جدای از پدر ومادر است. رشد و غنای خویشتن پنداری در طول زندگی ادامه پیدا می كند. رشد آن تحت تاثیر فرهنگ خانواده وتجاربی است كه ما با آنها برخورد می كنیم. سوپر(همانند خیلی دیگر از روانشناسان كه بر روی اهمیت یادگیری تاكید دارند) معتقد است كه  اینكه ما چقدر می توانیم در یك حیطه مشخص خوب عمل كنیم، توسط تقویتی كه ما دریافت می‌كنیم می تواند كاهش یا افزایش یابد. اگر ما در رشته ریاضیات خوب عمل كنیم، نمرات بالایی در امتحانات ریاضی می گیریم واغلب برای معلوماتمان مورد ستایش قرار می گیریم، احتمالاً یك خویشتن پنداری ای قوی نسبت به ریاضیات داریم كه وابسته به این تقویت مثبت است. اگر در ریاضیات ضعیف عمل می كنیم، نمرات پایین می گیریم ومعلم واطرافیان دیگر به ما می گویند كه باید در ریاضیات بهتر عمل كنیم، ما یك خویشتن‌پنداری ضعیفی نسبت به ریاضیات داریم كه در ارتباط با این تقویت منفی است (اینترنت 1)

بلوغ شغلی:

 نظریه رشدی شغلی سوپر با نظریه رشدی روانی اریكسون مقایسه می‌شود. اریكسون توانایی ایجاد طرحهای شغل مناسب و موفقیت‌آمیز را نقطه مركزی حل رضایت‌بخش بحران هویت دوران نوجوانی می‌دانست. یك شغل می تواند به عنوان ابزاری برای تحقق خویشتن‌پنداری وبرای تركیب كردن هر دو یك شكل همبسته است. (اوهلر، 1994، ص336)

تكامل شغلی عموما میتواند به عنوان اندازه ای كه افراد می توانند انتخاب های شغل را مستقلا انجام دهند، تعریف شود. سوپر بلوغ شغلی را به عنوان درجه ای از رشد جایی كه در پیوستار رشد شغلی از مكاشفه تا افول به آن می رسیم، تعریف كرده است. بلوغ شغلی می تواند به عنوان سن شغلی كه شبیه سن روحی است در نظر گرفته شود اولی با تفاوت های بیشتری در سالهای آخر نوجوانی واوایل جوانی، البته این سنین پایان ها در شروع های دقیق مراحل نیستند. اینها سنینی هستند كه در آنها مراحل انتقال اغلب اتقاق می افتد ولی برای بعضی ها اینها زودتر وبرای بعضی دیگر نیز دیرتر رخ می دهند. وخیلی از افراد در طی مراحل مختلف هنگامی كه می خواهند از مرحله ای به مرحله دیگر منتقل شوند، دور می زنند، شغل عوض می كنند، ناتوان می شوند، ترك می كنند ودوباره به دنیای كار باز می گردند. (همان)

برای چه مهم است كه بلوغ شغلی را اندازه بگیریم؟ از نظر سوپر دانستن اندازه بلوغ شغلی در دانش آموزان به پیشرفت های آینده كمك كرده وبه مشاوره وآموزش نیز كمك می كند. مخصوصاً برای دانش آموزان كه از نظر درسی در خطر هستند كه این نشان می دهد كه آنها گرایش های شغلی نابالغی دارند كه این مداخلات درمان برای رشد وقدرت بخشیدن به برنامه های درمانی را تسهیل می كند.(براون و كریس،1996،ص212)

نظریه سوپر از روانشناسی اختلافی نیز بهره گرفته است. سوپر وهمكارانش (1963) معتقدند انسانها با هم متفاوتند وهر فردی دارای قدرت وتوانائی خاصی می باشد وبا توجه به خصوصیاتش در مسیر معنی می تواند پیشرفت نماید. انسان ها از اشتغال به مشاغلی لذت خواهند برد كه بدان مشاغل علاقمند باشند وتوانائی انجام آن را نیز دارا باشند.چون افراد با یكدیگر تفاوت دارند، لذا مسیر تكاملی انتخاب شغل و حرفه در انسان ها یكسان نخواهد بود.كار مشاور آن است كه این تفاوت ها را بشناسد هر كس را در مسیرمناسب راهنمائی نماید.(شفیع آبادی،1382،ص139)

سوپر(1953) به بیان ده مورد در ایجاد نظریه خود اقدام نموده است كه بشرح زیر قابل ذكرند. این ده مورد نظریه سوپر را بطور خلاصه بازگو می كند ونحوه عملكرد مشاور را مشخص می سازد:1- افراد از نظر توانائی ها ، رغبت ها وشخصیت با هم تفاوت دارند. 2- با توجه به تفاوت های فردی هر انسان برای احراز یك گروه از مشاغل خاص آمادگی بیشتری دارد.3- انجام هر دسته از مشاغل به خصوصیات فردی وروانی خاصی نیاز دارد.4- فرد به انتخاب شغل وحرفه ای می پردازد كه سازگار ومتناسب با خویشتن پنداریش باشد. 5- انتخاب شغل وحرفه فرایند مداومی است كه در طول زندگی از تولد تا مرگ به موازات رشد عمومی ادامه می یابد.6- عوامل فردی، اجتماعی – اقتصادی، تعلیم وتربیت اولیه و خصوصیات شخصیتی در پیدایش خویشتن پنداری ودر نتیجه در تعیین مسیر تكامل انتخاب شغل وحرفه موثرند. 7- از طریق ارائه تعلیم وتربیت صحیح وایجاد آمادگی می توان افراد را راهنمائی كرد تا به احراز مشاغلی بپردازند كه احتمال موفقیت در انجام آنها بیشتر است. 8- مسیر تكاملی  انتخاب شغل وحرفه با خویشتن پنداری فرد رابطه مستقیم دارد. خویشتن پنداری در نتیجه تعامل بین عوامل زیستی ومحیطی ونیز بر اثر تعلیم وتربیت شكل می گیرد. لذا می توان از طریق ایجاد برنامه های خاص به تقویت خویشتن پنداری مثبت در افراد اقدام نمو ودر نتیجه انتخاب شغل وحرفه را در مسیر مناسبی رهبری كرد.9- از طریق ایجاد واجرای برنامه های مشاوره در مدارس م یتوان دانش آموزان در مسیر مناسب تگامل انتخاب شغل وحرفه قرار داد.10- رضایت شغلی با رضایت كلی در زندگی ارتباط مستقیم دارد. هرگاه فرد شغلی را انتخاب كند كه سازگار با خویشتن پنداریش باشد تا حدود  زیادی از زندگیش نیز راضی خواهد بود.

فهرست مطالب:

مقدمه..................................................................................................................... 2 

خویشتن پنداری..................................................................................................... 5

فرایند انتخاب شغل................................................................................................ 10

فعالیت های تكاملی................................................................................................. 14

بلوغ شغلی.............................................................................................................. 16

مفاهیم گسترده در نظریه سوپر............................................................................ 19

رنگین كمان شغلی ، زندگی سوپر......................................................................... 27

راهبردهایی برای استفاده از LCR در مشاوره.................................................... 29

تحقیقات انجام شده .............................................................................................. 32

منابع...................................................................................................................... 35

برچسب ها : بررسی نظریه تكامل شغلی دونالد سوپر , تحقیق بررسی نظریه تكامل شغلی دونالد سوپر , پروژه بررسی نظریه تكامل شغلی دونالد سوپر , مقاله بررسی نظریه تكامل شغلی دونالد سوپر , دانلود تحقیق بررسی نظریه تكامل شغلی دونالد سوپر , پروژه , پژوهش , مقاله , جزوه , تحقیق , دانلود پروژه , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود جزوه , دانلود تحقیق